Prawa Ucznia

Podstawową oraz najważniejszą regulacją dotyczącą praw i obowiązków uczniów w naszym kraju jest art. 70 Konstytucji RP:
 

„1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.
2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.
3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.
4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.
5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.”

Analizując powyższy przepis prawny Konstytucji RP, warto przede wszystkim zwrócić uwagę na ambiwalentne prawo do nauki, jednocześnie zawierające w sobie obowiązek nauki. Z Konstytucji RP równie mocno wybrzmiewa prawo rodziców do wyboru dowolnej szkoły dla swoich dzieci. Wspomniane w Konstytucji RP ustawy to przede wszystkim Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Zawierają one regulacje, które szczegółowo określają zasady funkcjonowania sytemu oświaty oraz wskazują zasady i zakres, jaki muszą zawierać wewnętrzne regulacje placówek oświatowych.
 

Wewnętrzne statuty szkół muszą zawierać prawa i obowiązki uczniów odbierających edukację w danej placówce oraz inne wytyczne, m.in.: rodzaje nagród i warunki ich przyznawania uczniom oraz tryb wnoszenia zastrzeżeń do przyznanej nagrody, czy rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary. Aby poznać swoje prawa i obowiązki uczniowie powinni w pierwszej kolejności sięgać po statut szkoły, w której się uczą. Warto pamiętać, że wszystkie regulacje znajdujące się w statutach obligatoryjnie muszą być zgodne z przepisami prawnymi zawartymi w Konstytucji RP oraz ww. ustawach.

Biorąc pod uwagę wszelkie akty prawne regulujące omawianą kwestię, można wyszczególnić podstawowe prawa i obowiązki uczniów.
 

1. prawo do bezpłatnej i powszechnej nauki;

2. prawo do zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;

3. prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;

4. prawo do zapewnienia przez szkołę warunków do rozwoju, przygotowania uczniów do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, sprawiedliwości i wolności;

5. prawo do organizacji życia szkolnego umożliwiającego zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;

6. prawo do redagowania i wydawania gazetki szkolnej;

7. prawo do organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi;

8. prawo wyboru nauczyciela pełniącego funkcję opiekuna samorządu uczniowskiego;

9. prawo do informacji o sposobie sprawdzania osiągnięć edukacyjnych;

10. prawo do informacji o wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych;

11. prawo do informacji o warunkach i sposobie oraz kryteriach oceniania zachowania;

12. prawo do informacji o warunkach i trybie podniesienia proponowanej oceny;

13. prawo zgłoszenia zastrzeżeń do dyrektora szkoły, jeśli uczniowie i ich rodzice uznają, że ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania została ustalona niezgodnie z przepisami prawa;

14. prawo do tworzenia samorządu uczniowskiego;

15. prawo do zawarcia w statucie szkoły zagadnień dotyczących bezpieczeństwa uczniów, katalogu nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz trybu odwołania się od kar;

16. prawo do pomocy materialnej (uczniowie zdolni, uczniowie w trudnej sytuacji materialnej), m.in.: stypendium szkolne, za wyniki w nauce, stypendium MEN, stypendium PRM, zasiłek szkolny;

17. prawo do skorzystania z dobrowolnej i bezpłatnej pomocy pedagogiczno-psychologicznej, w tym: rozpoznanie indywidualnych potrzeb uczniów, określenie przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych, wspieranie uczniów z wybitnymi uzdolnieniami;

18. prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków nauki;

19. prawo do nauki w warunkach umożliwiających podtrzymywanie i rozwój tożsamości narodowej, własnej kultury, historii i języka;

20. prawo do powołania w szkole Rzecznika Praw Ucznia jako mediatora w konfliktach między uczniami a nauczycielami.

 

Istnieje wiele instytucji mających na celu ochronę praw dziecka oraz ucznia. Są to m.in.: